Bezuinigingsmonitor

Het gebruik van de jeugdhulp moet omgebogen worden met de gemeentelijke maatregelen die ondersteund worden vanuit de landelijke hervormingsagenda. Deze maatregelen zullen pas op de lange termijn effect hebben. We hebben korte termijn maatregelen in beeld gebracht waarmee de taakstelling van € 1 miljoen in 2024 en € 2 miljoen vanaf 2025 moet worden ingevuld. De bezuiniging hervorming jeugdhulp gaat hierdoor pas lopen vanaf 2026. Dit is ook het jaar waarin er maatregelen en besparingen vanuit het Rijk moeten komen vanuit de hevormingsagenda jeugdhulp. Welke concrete maatregelen hierop precies worden genomen is nog niet duidelijk. De bezuiniging staat daarom op rood.

• Er wordt gewerkt aan gebiedsgerichte gezinsteams

Binnen die teams moeten we vanaf 2025 uitvoering geven aan vormen van begeleiding, toegang en regie. Anders dan nu is dat er ook regie wordt gevoerd over verwijzingen vanuit medisch specialisten. De gebiedsgerichte jeugdteams zijn ook een eerste stap van een grotere beweging naar wijkteams 0-100.
Hiermee geven we invulling aan de versterking van de toegangsrol en de stut en steun voor gezinnen. We zijn nu bezig met een impactanalyse. In de begroting wordt geld vrij gemaakt voor de implementatie. Eind dit jaar zal de raad een besluit moeten nemen over de inrichting van deze teams.

• We werken met praktijkondersteuners huisartsen (POH)

Binnen elke Almere wijk zijn POH'ers jeugd actief om de instroom van de JGGZ te verminderen.

• We zijn bezig met de aanbesteding voor de jeugdhulp zonder verblijf en de jeugdhulp met verblijf

Met de nieuwe contracten komt er ook een nieuw kader en een nieuwe werkwijze voor de jeugdhulp. Voor de jeugdhulp met verblijf is dit al vastgelegd in de regiovisie en de aanbestedingsdocumenten. Voor de jeugdhulp zonder verblijf zijn we hiermee bezig. We willen hierbij bijvoorbeeld inzetten op het inkaderen van de jeugdhulp. Bijvoorbeeld aan de hand van het waardemodel. Ook willen we effectieve zorgvormen toevoegen die nu nog in het gecontracteerde aanbod ontbreken. Te denken valt een aan nieuw perceel voor intensief ambulante interventies. Vooruitlopend op de inkoop heeft Almere interventies ingekocht om opschaling naar regionaal ingekochte zorg te voorkomen. Een besparing op de kosten is nu nog niet te zien.

• Landelijke maatregen uit de hervormingsagenda jeugd

Er zijn veel maatregelen uit de hervormingsagenda die aansluiten op onze eigen maatregelen. Te denken valt aan het verkorten van residentiële zorg, het meer gebruik maken van de praktijkondersteuner huisarts en het normaliseren van normale problemen. Landelijk zal het Rijk echter ook maatregelen moeten nemen om de bezuiniging te kunnen invullen. Het gaat daarbij vooral om het verkleinen van de reikwijdte van de jeugdwet, regionalisering van zorg, en standaardisatie van de uitvoering.

Er zijn diverse risico’s en ontwikkelingen die invulling van de bezuiniging onzeker maken

• De jaarlijkse groei van het zorggebruik van de jeugdhulp zonder verblijf. De afgelopen jaren stegen de kosten met 15% per jaar of meer. De groei lijkt zich in 2021 en 2022 te stabiliseren. In de 2e helft van 2021 en in 2022 was de kostengroei 6%. In 2023 zijn we de kosten echter weer verder stijgen., Dit zorg voor een tekort van structureel € 5 miljoen. We weten de stijgende kosten dus nog niet om te buigen. Vanaf het jaar 2026 zullen de kosten fors moeten dalen.
• We moeten de jeugdhulp zonder verblijf in 2025 gaan aanbesteden. Dit is een kans, want hierdoor kunnen we opnieuw de contracten gaan vormgeven en inrichten. Maar dit is wel ingewikkeld gebleken. De voorbereiding van deze aanbesteding is essentieel.
• Een essentieel onderdeel hiervan is het opzetten van gezinsteams. Dit is een grote operatie waarin nog veel onzekerheid zit. Zowel qua implementatie als de structurele kosten en inverdieneffecten op de zorg.
• De landelijk hervormingsagenda is vastgesteld. Van ongeveer € 400 miljoen van de bezuinigingen in de hervormingsagenda is de financiële opbrengst nog niet aangetoond. Deze zijn wel taakstellend ingeboekt. Een deskundigencommissie gaat ook een oordeel vellen over de haalbaarheid van de bezuinigingen. Dit gebeurd via evaluatiemomenten achteraf.
• We hebben maar beperkte gegevens. Voor de jeugdhulp zonder verblijf kunnen we behoorlijk goed  financieel terugkijken. De oorzaken van de kostenstijgingen zijn lastiger uit de cijfers te halen. Voor de jeugdhulp met verblijf zijn nog geen volledige gegevens over het zorggebruik beschikbaar.

Deze risico's spelen door elkaar heen, zijn moeilijk meetbaar en zijn niet 1 op 1 te plotten op de 8 maatregelen.

Het invoeren van eigen bijdrage voor de jeugdhulp is de belangrijkste maatregel voor de extra bezuiniging van € 500 miljoen die het kabinet in het regeerakkoord heeft opgenomen. Voor Almere gaat het om € 6,1 miljoen. De Eerste en Tweede Kamer moeten nog een besluit nemen over het invoeren van eigen bijdragen. Hiervoor moet de Jeugdwet worden aangepast. Hier is veel weerstand tegen, zowel maatschappelijk, bij gemeenten als in de eerste en tweede kamer. Toch wil het kabinet de bezuiniging doorzetten. Wij gaan er daarom vanuit dat het Rijk, of via het invoeren van een eigen bijdrage of met extra budget, de bezuinigingen invult. De verantwoordelijkheid ligt dus in eerste instantie bij het Rijk. Omdat er nog geen concrete maatregelen zijn genomen staat de bezuiniging op Oranje.

Er worden korte termijn maatregelen op de jeugdhulp doorgevoerd om de bezuiniging die in 2024 en 2025 open staan te kunnen invullen. Het gaat om een structureel bedrag van € 2 miljoen. De korte termijn maatregelen moeten passen in de lange termijn koers die we samen met verwijzers en aanbieders nastreven. Zoals het helpen van gezinnen op alle leefgebieden waar zij hulp nodig hebben, en beter en vaker inbedden van steun en begeleiding in de leefomgeving van gezinnen en jeugdigen, waaronder het informele netwerk.
De korte termijn maatregelen zijn gericht op contractmanagement en inkaderen en beperken van een aantal vormen van jeugdhulp. We gaan hierover met verwijzers en aanbieders in gesprek. Dit is niet vrijblijvend, de boodschap is dat we samen invulling moeten geven aan de financiële houdbaarheid van de jeugdhulp. Hieronder is een lijst van maatregelen opgenomen waarop we gaan inzetten. We willen uiteindelijk kiezen voor maatregelen met het grootste financiële effect met een zo'n klein mogelijk effect op de kwaliteit van de zorg. Het kan dus zijn dat deze lijst in de loop van de tijd wordt vergroot of aangepast. Hierbij is goed om te weten dat het besparingspotentieel van de maatregelen groter is dan de genoemde doelstelling. Dit komt omdat we weten hoe lastig het is om maatregelen te effectueren:

• Taakstelling op jeugd GGz naar meer groepsbehandeling: (besparingsdoelstelling € 0,5 miljoen):

De (gespecialiseerde) jeugd GGz is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Die groei moet worden teruggedrongen door in overleg met aanbieders maar taakstellend individuele behandeling te vervangen door groepsgewijze behandeling en steungroepen voor jongeren met dezelfde problematiek. We streven de naar om de bezuiniging in 2 stappen van € 0,5 miljoen (2024 en 2025) in te vullen

• Sturing op werkelijke uitvoering jeugdhulp: (besparingsdoelstelling l € 1 miljoen):

In overleg met jeugdhulpaanbieders maar taakstellend gaan we de meest lichte begeleidings- en opvoedingsvragen ombuigen naar collectief aanbod met hulp van het informele netwerk. Ook ouderschapsbemiddeling gaan we terugbrengen de zorgverzekering aangevuld met Wmo/maatschappelijk werk. We streven de naar om de bezuiniging in 2 stappen van € 0,5 miljoen (2024 en 2025) in te vullen

• Zakelijk contract en leveranciersmanagement: besparingsdoelstelling € 0,5 miljoen):

Het komt voor dat leveranciers niet leveren wat contractueel is afgesproken. Het kan bijvoorbeeld gaan om inzet van minder uren per kind, of grotere groepen dan is afgesproken. We gaan hierover met de leveranciers in gesprek. Indien nodig passen we de tarieven aan, als er minder zorg wordt geleverd dan afgesproken.

• Niet gecontracteerd terugdringen: (besparingsdoelstelling € 1 miljoen):

Er wordt veel niet gecontracteerde zorg ingezet door gebrek aan capaciteit bij gecontracteerde aanbieders, doordat noodzakelijke gespecialiseerde zorg niet is gecontracteerd. Maar er zijn ook nieuwe partijen die met innovatief aanbod in korte tijd veel zorg leveren. Dit laatste moet worden teruggedrongen door andere tariefafspraken met niet gecontracteerde aanbieders en duidelijk richtlijnen voor verwijzers over de inzet van niet gecontracteerd.

Het stelsel van de jeugdhulp is complex en er zijn in veel gevallen verschillende belangen tussen aanbieder en opdrachtgever (gemeente). Hierdoor is het nodig:

• om in gesprek met aanbieders te blijven over de meest effectieve en efficiënte inzet van zorg
• om frequent gesprekken te voeren met de aanbieders over de kwaliteit en de feitelijke zorginzet vanuit de aanbieders.
• en vervolgens strakker te sturen of de feitelijke zorginzet wel voldoet aan de contractvoorwaarden

Dit moet leiden tot besparingen en kwaliteitsverbetering maar vraagt ook om voldoende tijd en capaciteit om dit goed met aanbieders af te stemmen. Daarbij is het ook van belang dat we in deze gesprekken informatie verzamelen over eventuele problemen die aanbieders ervaren bij de zorglevering zodat we hierop gericht maatregelen kunnen treffen. We zullen hiervoor extra personeel moeten aantrekken om deze gesprekken te voeren en de informatievoorziening op orde te krijgen en te houden. We zullen hiervoor gefaseerd personeel aannemen dat zich bewezen moet gaan terugverdienen via de eerder genoemde maatregelen. De extra personeelskosten schatten wij in op € 0,5 miljoen.

De nieuwe aanbesteding jeugdhulp met verblijf bevat meerdere maatregelen ten behoeve van de transformatie, zoals de inzet van RET 2.0, team AnderS, thuis op maat en de consultatiefunctie bij de jGGZ. Dit moet op termijn leiden tot een verminderde inzet van verblijfsproducten en meer inzet van zorg in de thuissituatie van de jeugdige. Het uitgangspunt is dat hierdoor ook de uitgaven voor verblijf de komende jaren zullen dalen bij een gelijkblijvende vraag. De effecten van deze maatregelen zijn op dit moment nog onvoldoende te kwantificeren, daarom staat de bezuiniging op rood.
In 2023 verwachten we dat de kosten jeugdhulp met verblijf binnen het budget blijven. De eerste taakstelling van € 0,3 miljoen is daarmee ingevuld.
De aanbesteding van de jeugdhulp met verblijf per 2024 wordt uitgesteld. De uitstel is minimaal een half jaar, maar mogelijk ook heel jaar. Ook is er nog geen besluit genomen over het opzetten van het regionaal expertiseteam en Team Anders. De invulling van de taakstelling staat hierdoor onder druk. Voor de taakstelling van 2024 zijn er daarom korte termijn maatregelen bedacht om de taakstelling te kunnen invullen. Deze bezuiniging en maatregelen staan apart opgenomen onder de bezuiniging 'korte termijn maatregelen jeugdhulp'. Vanaf 2025 zal de bezuiniging met lange termijn maatregelen moeten worden ingevuld

• Er begint steeds meer een beeld te komen van de kosten 2023. Die lijken voor de jeugdhulp met verblijf binnen de begroting te passen. Wel is duidelijk dat de niet gecontracteerde zorg blijft toenemen, deze kosten vallen grotendeels onder de jeugdhulp zonder verblijf. Een deel van de kostenstijging komt echter ook door intensief ambulante zorg die het gevolg is van beleidskeuzes bij de jeugdhulp met verblijf.
• Het idee is om een regionale expertiseteam en team anders in te richten hierover is regionaal nog geen overeenstemming. Het oprichten van deze teams loopt dus vertraging op. Het terugverdieneffect van de teams is ook onzeker.
• De aanbesteding is met minimaal een half jaar vertraagd en wellicht zelfs 1 jaar. Hierdoor schuift de bezuiniging ook een jaar op.

De bedoeling is om meer inkomsten via evenementen binnen te halen, onder andere door het verhuur van evenemententerreinen en tariefsverhoging van leges van met name grote commerciële evenementen.

Oorspronkelijk zou de taakstelling al vanaf 2021 gerealiseerd moeten zijn. Omdat we tijdens de coronapandemie en de herstelperiode daarna nog geen prijsstijgingen wilden doorvoeren is de bezuiniging tot en met 2023 teruggedraaid. In deze Programmabegroting 2024 zitten ook geen voorstellen tot tariefsverhoging in 2024. De reden hiervoor is dat momenteel de kosten voor het organiseren van evenementen dusdanig hoog zijn dat er al evenementen afgelast zijn. Ook ontvangen we signalen dat er, onder andere door de toenemende veiligheidseisen (die ook hoge kosten met zich meebrengen), nog meer annuleringen zouden volgen. We vinden het daarom niet wenselijk om als gemeente de kosten verder te verhogen voor organisatoren. Dat zou een verkeerd signaal afgeven. Vanaf 2025 willen we de taakstelling alsnog doorvoeren. Dit geeft ons de kans om te onderzoeken hoe we de prijsverhogingen kunnen doorvoeren en organisatoren meer mogelijkheden bieden waardoor een kostenstijging reëel is. Daarbij kunnen we dan ook rekening houden met het in 2024 vast te stellen nieuwe strategisch evenementenbeleid. In dat beleid wordt antwoord op de vraag gegeven wat voor evenementenstad we willen zijn.

De bezuiniging op welzijn is voor € 250.000 ingevuld door de bijdrage aan poppodium De Meester niet meer uit welzijnsbudgetten te betalen. In 2023 en 2024 betalen we De Meester uit extra geld vanuit coronasteunpakket voor cultuur. Hiermee is de financiering van De Meester tot en met 2024 geregeld.

In juli 2023 is een rapport opgeleverd dat verschillende scenario’s schetst voor een toekomstig poppodium dat aansluit bij de Culturele Strategie voor Almere in de toekomst. Het betreft een plan voor de ontwikkeling van de Almeerse popcultuur in brede zin, waarbij het poppodium idealiter naast de concertprogrammering voorziet in talentontwikkeling van makers, studioruimte biedt en een (veilige) ontmoetingsplek is voor jongeren vanaf 14 jaar.
Het rapport zal later dit jaar naar de raad worden toegestuurd. Het is op dit moment nog onzeker hoe popcultuur vanaf 2025 vorm kan krijgen in Almere. Het besluit hierover zal bepalend zijn of de bezuiniging kan worden ingevuld.

Het op de huidige plek met de huidige subsidie behouden van De Meester betekent dat er een budget van € 250.000 door de raad beschikbaar zou moeten worden gesteld.
Een ander alternatief is dat er geen budget beschikbaar wordt gesteld en De Meester verdwijnt.

De uitvoeringskracht van de gemeentelijke organisatie is al enige jaren onderwerp van discussie.
Wij hebben dit vorig jaar uitgewerkt in het rapport ‘De Toekomstbestendige Organisatie’. Op basis van dit rapport is in de begroting 2023 extra geld beschikbaar gesteld voor de versterking van de organisatie. Afgesproken is dat het college met bezuinigingsvoorstellen op programmabudgetten komt om de investering in de organisatie te betalen. De bezuinigingsmaatregelen worden op dit moment ambtelijk uitgewerkt. Het college wil voor het einde van dit jaar een besluit nemen over de invulling van de takendiscussie. De raad zal hierover in het eerste kwartaal 2024 een besluit kunnen nemen. Om de taakstelling te kunnen invullen ontkomen we er niet aan om keuzes te maken die impact hebben op onze ambities.

Deze bezuiniging willen wij realiseren op het moment dat het nieuwe contract voor uitvoering van het parkeerbeheer wordt afgesloten. We willen daarbij de dienstverlening aan de klant versoberen om een goedkoper contract af te kunnen sluiten. Hierbij willen wij bijvoorbeeld de bemenste openingstijden terugbrengen. Dit betekent dat mensen voor de slagboom worden doorgeschakeld naar een centrale meldkamer elders in het land buiten deze tijden.

Deze bezuiniging moest oorspronkelijk worden ingevuld door nieuwe gebieden zo in te richten dat het beheer goedkoper wordt. Het idee was dat elke keer als we een nieuwe wijk opleveren, we dan een stukje van de bezuiniging zouden realiseren. Dat bleek niet mogelijk, het Strategisch Assetmanagementplan (SAMP) laat zien dat hier juist meer geld voor nodig is. Dat is nu verwerkt in de Programmabegroting 2024. De bezuiniging komt daarmee te vervallen.

De bezuiniging is ingevuld doordat na het ingaan van de nieuwe contracten alle cliënten worden geherindiceerd. Binnen de individuele begeleiding en dagbesteding zien we een veel grotere uitstroom uit ondersteuning dan verwacht. Dit is toegelicht in het hoofdstuk sociaal domein van deze kwartaalrapportage.

Het is mogelijk dat cliënten die nu geen zorg meer ontvangen op termijn wel weer zorg nodig hebben. Dit houden we in de gaten door nabelrondes te doen en dit te monitoren. Verder zijn we in gesprek met de aanbieders om te kijken of de tarieven van zorgproducten nog moeten worden verhoogd. Hiervoor hebben we geld gereserveerd. Dit is verder toegelicht in de kwartaalrapportage in het hoofdstuk sociaal domein.